Хүнсний харшил гэж юу вэ?

Хүнсний харшил ба хоол боловсруулах системийн хариу урвал нь хоол хүнс хэрэглэсний дараа илэрдэг хоёр өөр төрлийн эмгэг юм. Эдгээр нь ижил төстэй шинж тэмдгээр илэрч болох ч ялгаа, эмчилгээ нь маш өөр байдаг. Энэ ялгааг ойлгох нь зөв онош тавих, үр дүнтэй эмчилгээ хийхэд маш чухал.

1. Хүнсний харшил гэж юу вэ?

Хүнсний харшил (Food allergy) гэдэг нь дархлааны тогтолцооны эмгэг хэт мэдрэг хариу урвал юм. Дархлаа тогтолцоо тухайн хоолны уургийг (ихэнхдээ гадаад биет мэт) андууран таньж, IgE эсвэл бусад иммунологийн механизмын дагуу хэт хүчтэй урвал үзүүлдэг. Энэ нь амьсгал боогдох, уруул, хэл хавагнах, арьсан дээр тууралт гарах, бөөлжих, гүйлгэх, бүр анафилакси гэх амь насанд аюултай байдал үүсгэж болдог.

2. Хоол боловсруулах системийн хариу урвал гэж юу вэ?

Хоол боловсруулах урвал (Food intolerance) нь дархлааны систем оролцдоггүй, харин фермент дутагдах, химийн нэгдэлд хэт мэдрэг байх эсвэл гэдэсний хөдөлгөөнд нөлөөлдөг шалтгаантай. Жишээлбэл, сүүгээр гүйлгэдэг лактозын дутал, шоколаднаас болж толгой өвдөх, хийжүүлсэн ундаанаас гэдэс дүүрэх зэрэг нь үүнд хамаарна. Энэ нь харьцангуй хөнгөн шинж тэмдэгтэй, амь насанд аюултай байдал үүсгэдэггүй.

3. Ялгаа

Шинж	Хүнсний харшил	Хоол боловсруулах урвал
Дархлаа оролцох эсэх	Тийм	Үгүй
Илрэх хугацаа	Богино хугацаанд (минут – 2 цаг)	Удаан (цаг – өдөр)
Шинж тэмдэг	Арьсны тууралт, амьсгалын хүндрэл, бөөлжих, анафилакси	Гэдэс дүүрэх, гүйлгэх, толгой өвдөх, ядрах
Амь насанд аюултай эсэх	Тийм	Үгүй

4. Оношлогоо

Хүнсний харшлыг оношлохын тулд:

• Арьсны сорил (Skin prick test)

• IgE эсрэгбиеийн шинжилгээ

• Хоол хүнсээр сорих сорил (Oral food challenge)

Харин хоол боловсруулах хариу урвалыг:

• Өдөр тутмын хүнсний тэмдэглэл

• Сэжигтэй хүнсийг хасах-дахин оруулах туршилт (Elimination diet)

• Лактозын амьсгалын сорил зэргээр оношилдог.

5. Эмчилгээ, зөвлөгөө

Хүнсний харшилтай хүн тухайн хоолноос бүрэн татгалзах хэрэгтэй. Зарим тохиолдолд адреналин тариа (epipen) авч явах шаардлагатай байдаг. Харин хоол боловсруулах урвалтай хүн бол бага хэмжээгээр хэрэглэх, орлуулах бүтээгдэхүүн сонгох боломжтой.

Монголд нийтлэг хүнсний харшилд өндөг, загас, самар, сүү ордог бол хоол боловсруулах урвалд сүү, улаан буудай, глютен их хамааралтай байдаг.

Эцэст нь: Та эсвэл таны хүүхэд ямар нэгэн хүнсний дараа гаж урвал үзүүлж байвал мэргэжлийн эмчид хандаж, нарийн онош тавиулах нь хамгийн зөв алхам юм. Ингэснээр та эрсдэлээс сэргийлж, эрүүл мэндээ хамгаалж чадна.