Харшил гэж юу вэ?

Дархлааны эмгэг хариу урвалын үндэс, төрөл, шинж тэмдгүүд

Товчхон: Харшил нь дархлааны тогтолцооны хэвийн бус, эмгэг хариу урвал бөгөөд хүний биед хор хөнөөлгүй бодисыг аюултай хэмээн андуурч, хэт хариу урвал үзүүлдэг онцлогтой. Энэ нийтлэлээр харшлын суурь ойлголт, төрөл, шинж тэмдгүүд болон оношилгоо, эмчилгээний талаар дэлгэрэнгүй танилцуулна.

Харшлын үндэс ойлголт

Харшил (аллерги) бол дархлааны тогтолцооны эмгэг хариу урвал юм. Хүний бие зарим төрлийн гадаад орчны бодист — аллерген — эмгэг хэт мэдрэгээр хариу үзүүлж, үрэвсэл болон шинж тэмдгүүд илэрдэг. Ерөнхийдөө дархлаа хүнийг хамгаалах үүрэгтэй ч, харшлын үед хамгаалах биш, өөрийн биед хохирол учруулж эхэлдэг.

Түгээмэл аллергенүүд:

• Тоосны хачиг

• Амьтны үс

• Ургамлын тоос (поллен)

• Хүнсний бүтээгдэхүүн (сүү, өндөг, самар гэх мэт)

• Эмийн бодисууд

• Хөгц, шавжны хор

Дархлааны эмгэг хариу урвал хэрхэн үүсдэг вэ?

Харшлын үед биед нэгэнт мэдрэгшсэн аллерген дахин орж ирэхэд иммуноглобулин E (IgE) хэмээх эсрэгбие ялгарна. Энэ нь маст эс болон базофилуудтай холбогдож, гистамин зэрэг үрэвслийн медиаторуудыг ялгаруулна. Үүний үр дүнд загатнаа, хавагнах, нус гоожих, амьсгал давчдах зэрэг эмгэг шинж тэмдгүүд илэрнэ.

Харшлын түгээмэл төрлүүд

1. Амьсгалын замын харшил

Жишээ: Хөх тариа, улиасны тоосШинж тэмдэг: Хамар битүүрэх, найтаах, нүд усрах

2. Арьсны харшил

Жишээ: Саван, никель, гоо сайхны бүтээгдэхүүнШинж тэмдэг: Улайлт, тууралт, загатнаа

3. Хүнсний харшил

Жишээ: Самар, өндөг, далайн хоолШинж тэмдэг: Хавагнах, бөөлжих, гүйлгэх

4. Эмийн харшил

Жишээ: Пенициллин, аспиринШинж тэмдэг: Арьсны тууралт, анафилакси

5. Анафилакси

Тайлбар: Амь насанд аюултай, бүх биеийн хүчтэй эмгэг урвалШинж тэмдэг: Амьсгал боогдох, даралт унах, ухаан алдах

Шинж тэмдгүүд

• Найтаах, хамар гоожих

• Хамар, нүдний загатнаа

• Арьс улайх, тууралт гарах

• Амьсгалын зам боогдох мэдрэмж

• Хэл, нүүр, уруул хавагнах

• Араат арьсны цэврүүт тууралт (urticaria)

Харшлын оношилгоо

• Арьсны сорил: Allergенийн дуслыг арьсанд түрхэж хариу урвал үзэх эсэхийг шалгана

• IgE тодорхойлох цусны шинжилгээ

• Провокацийн сорил: Хүнс, эмийн харшил оношлоход хэрэглэнэ

• Нөхөх сорил: Контакт дерматитын үед ашиглана

Эмчилгээ ба менежмент

Аллергенээс зайлсхийх

Шалтгаан болсон бодисыг тодорхойлж, өртөхөөс сэргийлэх нь хамгийн үр дүнтэй арга.

Эмийн эмчилгээ

• Антигистамин – загатнаа, хамар гоожихыг бууруулна

• Кортикостероид – үрэвслийг дарна

• Эпинефрин (Adrenalin) – анафилакси үед амь аврах эм

Иммунтерапи (ховдол эмчилгээ)

Аллергенийг бага тунгаар дахин дахин оруулж, дархлааны хариу урвалыг аажмаар бууруулах эмчилгээ

Монголын нөхцөлд харшлын онцлог

Монгол оронд улирлын чанартай харшил (хавар, намрын улиралд ургамлын тоос), гэрийн орчны тоосны хачиг, агаарын бохирдлоос шалтгаалах амьсгалын замын харшил элбэг тохиолддог. Утаатай улиралд астма сэдэрч, өвчлөл ихэсдэг тул урьдчилан сэргийлэлт, оношилгоо чухал ач холбогдолтой.

Дүгнэлт

Харшил бол зөвхөн энгийн мэдрэг байдал биш, дархлааны тогтолцооны эмгэг хариу урвал юм. Шинж тэмдгийг үл ойшоох нь хүндрэлийг дагуулж болох тул эрт оношлуулж, мэргэжлийн эмчилгээ авах хэрэгтэй. Харшилтай хүмүүс амьдралын хэв маягаа зөв төлөвлөвөл шинж тэмдэг багатай, эрүүл амьдрах боломжтой.